Henk Knapen (62) voelt zich het meest in zijn element als hij kan creëren. Bijna 25 jaar deed hij dat beroepsmatig, als eigenaar van een boekhandel en een kantoorinstallatiebedrijf. Na het overlijden van zijn moeder in 2013 verkocht de Weertenaar zijn onderneming en vond hij bij RICK een nieuwe bron van creatieve energie.
Voordat Henk in 1989 de boekwinkel van zijn moeder overnam in Nederweert, ging hij in de leer bij het antiquariaat van Hugo Jonkers in Eindhoven. Daar, tussen de oude boeken en prenten, ontlook de liefde voor kunst. “Mijnheer Jonkers had een imposante verzameling kunstboeken en hield regelmatig exposities die ik mocht organiseren. Ik vond het prachtig. Maar ook toen al wist ik dat alleen een boekhandel mij niet gelukkig zou maken. Ik zoek namelijk altijd naar nieuwe uitdagingen. Er moest iets bij. Iets wat echt van mij was. ”
Het werd Knapen Kantoorinstallaties. Ook nu kroop het bloed waar het gaan kon. Maar liefst zes keer veranderde de ondernemer binnen Weert van locatie en ook privé bouwde Henk de afgelopen decennia met grote regelmaat een nieuw nest. Die drang om te verhuizen, uit het niets iets moois ontwikkelen, het zit er nu eenmaal in. “Als we vroeger thuis geen boekhandel hadden gehad, was ik architect geworden. Maar dat kon niet, ik was voorbestemd om de winkel over te nemen. Zo ging dat in die tijd.”
Eerst leren kijken
Na het overlijden van zijn moeder en de verkoop van zijn bedrijf in 2013 had de geest veel behoefte aan rust en afleiding. De Weertenaar meldde zich aan voor de cursus Tekenen en Schilderen bij RICK. “Heerlijk om te doen. Als ik aan het schilderen ben, vergeet ik alles om me heen. Dat is heel prettig, zeker als je bedenkt dat ik de afgelopen jaren heb moeten afrekenen met enkele geesten uit het verleden.”
Schilderdocente Yvonne Schroeten leerde hem de basis. “Om te leren schilderen, moet je eerst leren tekenen. En om te kunnen tekenen, moest je eerst leren kijken. Als je niet goed kijkt, teken je namelijk iets anders”, zo licht hij toe. Omdat Henk niet zoveel op heeft met klassikale opdrachten, kreeg hij van Yvonne alle vrijheid om te experimenteren. “Daar word ik blij van. Een halve pot ecoline over een stuk papier gooien bijvoorbeeld. En er dan zout overheen strooien, aangevuld met wat restjes ontdooide diepvriesspinazie. Puur om te kijken wat er gebeurt. Als ik ergens aan begin, weet ik niet wat het wordt. Ik start altijd met een bestaand onderwerp of object. Dat kan van alles zijn. Een landschap, een gebouw, een trap of iets heel kleins, zoals de knoopjes van mijn blouse. Daar voeg ik zelf een nieuwe wereld aan toe.”
Hij toont een aquarel die hij maakte van Radio Kootwijk, het monumentale zendstation bij Apeldoorn dat vroeger het radiocontact met Indonesië verzorgde. “Eerst heb ik dat gebouw geschilderd. Vervolgens zocht ik naar de symboliek om duidelijk te maken dat die oude zendtoren nu geen functie meer heeft. Die vond ik in de Martinuskerk in Weert. Een beeldje van de heilige St. Sebastianus met pijlen in z’n lichaam. Zijn beeltenis heb ik naast het gebouw geschilderd om de vergankelijkheid van Radio Kootwijk te illustreren. Dat is mijn werkwijze, zo kwam ook dit schilderij tot stand.”
Inmiddels creëert Henk Knapen er lustig op los. Zonder stres of remmingen, in volle vrijheid. Hij kookt de sterren van de hemel, zet elke dag minstens 10.000 stappen en geniet met zijn partner Gerard van elke dag die het leven hen brengt. Het verleden is verwerkt, bij RICK wordt de geest nu elke week uitgedaagd.
Kunst van het weglaten
Na vier jaar aquarelleren, besloot Henk zijn culturele horizon vorig jaar te verruimen. Elke dinsdagochtend schildert hij nu 2,5 uur lang met acryl. Een compleet andere tak van sport, zo maakte RICK-docent Marcel van Hoef hem duidelijk. “Het fijne is dat je bij RICK meer leert dan tekenen en schilderen. Je vergroot ook je materiaalkennis en wordt geschoold in de kleurenleer. Voordat ik begon, wist ook ik bijvoorbeeld niet dat je rood en blauw moet mengen om paars te krijgen.”
Ook in acrylverf blijft de signatuur van Henk Knapen duidelijk zichtbaar. Zijn voorliefde voor de Duitse Bauhaus-periode klinkt door in zijn schilderijen en in het interieur van zijn woning. Strakke, rechte lijnen. Zo min mogelijk overbodige poespas. “De kunst van het weglaten”, zo noemt hij dat.
Vier keer mocht Henk zijn werk al exposeren in de St. Theuniskapel, samen met andere cursisten van RICK. Hij begint smadelijk te lachen. “Tegen Gerard zei ik laatst dat ik hoop dat ik eerder doodga dan hij. ‘Hoezo?’, vroeg hij. Ik zei: ‘Dan heb jij er ook nog iets aan als mijn schilderijen plotseling veel geld waard worden. Zo gaat het namelijk altijd met befaamde kunstenaars. Hun doorbraak komt pas na hun dood.”