Voelverhaal

Lezen, maken en voelen maar!

Drie scholen in Cranendonck deden dit schooljaar mee aan de pilot van het project ‘voelverhaal’. In dit project dat is ontwikkeld door RICK binnen CmK, maken leerlingen aan de hand van hun favoriete boek, een voelplaat voor een blinde dame. Literatuur, beeldende vorming én burgerschap dus!

Kennismaken met Rachel

In de lessenreeks van ‘voelverhaal’ maken kinderen kennis met Rachel. Zij is door een hersentumor op jonge leeftijd praktisch blind geworden en weet als geen ander hoe het is om als slechtziende dame door het leven te gaan. Zij vertelt in de klas hoe het voor haar is om te verdwalen in boeken en verhalen. Want dat werkt als je slechtziend bent toch nét even anders!

“Ik ben geleidelijk slechtziend geworden. Toen ik vier was merkten mijn ouders dat ik niet alles meer goed zag en trillende ogen had. Na onderzoek bleek dat ik een hersentumor had. Toen is het hele circus van ziekenhuisbezoeken begonnen. Ik ben zelfs naar Amerika gevlogen omdat daar behandelingen mogelijk waren die hier nog niet werden uitgevoerd. Dat heeft voor mij heel veel betekend! Ik moest daarna wel nog jarenlang naar Amsterdam voor chemo, bestralingen en uiteindelijk operaties, met als gevolg dat ik er nog ben, maar wel slechtziend ben geworden. Ik zie nog 2 % met één oog, met het andere niks. Die 2 % zit in een klein stukje van mijn gezichtsveld, dat heet een ‘kokervisus’.”

Van idee tot project

“Omdat we het belangrijk vinden dat kinderen hun horizon verbreden, verder leren denken dan het voor de hand liggende en zich leren verplaatsen in een ander, zijn we op zoek gegaan naar een projectvorm die aansloot bij de kunstdiscipline literatuur omdat dat voor dit jaar op het programma stond” vertelt Marieke, cultuurcoach RICK voor de scholen in de gemeente Cranendonck en Heeze-Leende. “Bij literatuur denk je aan verhalen. En anders dan bij film maak je bij literatuur in je hoofd zelf de beelden bij de verhalen. Hoe dat eruit ziet is voor iedereen anders. Denk maar eens aan een boek dat verfilmd wordt. Zie je de film…denk je huh…in mijn beleving zag dat er heel anders uit! Ik vind dat een prachtig gegeven. Het legt zo mooi bloot dat ieder mens met een eigen bril naar de wereld en naar de werkelijkheid kijkt.

In 2024 heb ik een bezoek gebracht aan het muZIEum in Nijmegen. Dit museum informeert bezoekers op een interactieve manier over leven met een visuele beperking. Over inlevingsvermogen gesproken… hier ervaar je echt wat het is om blind te zijn! Zo ontstond het idee om een project te maken over slechtziendheid.”

Vragen en verbeelding

In het project Voelverhaal vertelt Rachel over haar ervaring met boeken en natuurlijk mogen kinderen vragen stellen. Ze willen bijvoorbeeld weten hoe Rachel heeft leren lezen en hoe braille werkt.

“Een vraag die me is bijgebleven is hoe je weet hoeveel bladzijden een boek heeft als je blind bent” zegt Rachel “en of ik de plaatjes niet mis in een boek.”

De opdracht aan de kinderen is om aan de hand van een boek wat hen zelf aanspreekt, een verbeelding te maken voor Rachel. Dit doen zij samen met Roel, vakdocent beeldende vorming bij RICK.

“Het is geen makkelijke opdracht”, zegt Roel. “Kinderen worden uitgedaagd om hun gezichtsvermogen te negeren. Voor Rachel maakt kleur bijvoorbeeld niks uit. Ook niet of het er mooi uitziet. Het gaat veel meer om compositie en reliëf. Hoe voelen verschillende materialen aan? Hoe boots je bijvoorbeeld water na, of hoe maak je een boom? En het gaat om eenvoud. Kleine details maken het voor iemand die slecht ziet niet makkelijker!”
Kinderen mogen ook dingen meenemen van thuis, zodat zij thuis ook meer gaan nadenken over hoe iets aanvoelt. “Een beetje mindfullness eigenlijk” zegt Roel.

Voorlezen en voelen

Als de werkstukken af zijn komt Rachel in de klas om voorgelezen te worden uit het boek wat door de kinderen gekozen is. En intussen voelt zij natuurlijk wat de kinderen gemaakt hebben.

“Ik vind het echt prachtig om dit te doen” zegt Rachel. “Hoe verschillend de werkstukken allemaal zijn. Het ene is druk, met allerlei details en verschillende materialen, het andere juist heel rustig en soms zitten er ook hele goede aanwijzingen in waardoor ik meteen voel waar het over gaat. Zoals bijvoorbeeld Assepoester die een schoentje mistte. En wat ook opvalt: kinderen kiezen bijna allemaal toch voor blauw water, terwijl het voor mij helemaal niks uitmaakt want ik kan het toch niet zien.”

Betekenisvol leren

Niet alleen Rachel en Roel, ook de leerlingen en de leerkrachten vinden het een bijzonder project.

“Ik had nog nooit iemand gesproken die bijna blind is, dus ik vond het wel heel bijzonder”, zegt Lieze van 11. “Sommige dingen waren makkelijk om te maken en sommige dingen moeilijk. Zoals zand, want dat blijft niet goed plakken. En opeens ga je ook extra letten op hoe iets voelt. Dat doe je normaal niet zo erg”.

De leerkracht ziet vooral betrokken leerlingen die allemaal hun best hebben gedaan om er echt iets van te maken. Dat Rachel ook echt terugkomt om het resultaat te voelen speelt hier ook in mee.

“Sommige kinderen wilden in plaats van een bestaand boek als uitgangspunt liever zelf een verhaaltje schrijven. Dat is natuurlijk ook heel leuk. Het project is ook weer een nieuwe manier om eens met andere ogen naar je favoriete boek te kijken,” zegt leerkracht Alissa met een verwonderende lach op haar gezicht.

Voelverhaal gaat verder

In Voelverhaal wordt de link gelegd tussen cultuureducatie en burgerschap. Leerlingen maken op een betekenisvolle manier kennis met mensen met een uitdaging. Scholen zijn enthousiast over dit project omdat het zo betekenisvol is en meerdere doelen in zich heeft, dus RICK gaat het project nu ook voor andere scholen beschikbaar maken.